Te ‘ākono‘anga i te vai
Ka tāmanamanatā‘ia rāi te vai i roto i te tuātau manamanatā tupu po‘itirere. Tāporoporo‘ia teta‘i vairanga vai, kia rava no teta‘i toru rā, me kore ra, kia tere atu.
Tei runga i teia kapi
Ea‘a te ma‘ata o te vai te ka tau kia tāporoporo‘ia
‘Ākono‘ia kia rava te vai no teta‘i toru-rā. Ka anoano koe, e toru rīta vai inu no te tangata tātakita‘i i te rā (e iva rīta i te tangata, no teta‘i toru rā). ‘Āiteite rāi teia ki te mō‘ina 2.25 rīta vai-tāvene. Ka rava teia no te inu‘anga, e te ‘ōreirei‘anga.
Tāporoporo‘ia kia ma‘ata atu, me ka rauka iākoe. Ka takirua‘ia atu te vai te ka anoano‘ia i roto i te au ngā‘i vera, e te ‘anga‘anga pakari.
Ka ‘inangaro katoa ia kia ma‘ata atu te vai na te tamariki, te au māmā e ‘āngai pēpē ra ki to ratou ū, e te aronga maki.
‘Akapāpu i te tāru atu i te vai inu, e te vai tāmā‘anga, no ta‘au au ‘ānimara/manu ‘akaperepere. Tei runga i te turanga o te reva, e te ma‘atama‘ata ia ratou, te vai te ka ‘inangaro‘ia. ‘Akama‘ara, e inu ma‘ata ana te au ‘ānimara/manu ‘akaperepere i te vai, me te manamanatā ra ratou.
Ka anoano ma‘ata atu koe i te vai, me te ‘inangaro ra koe i te pā‘ī, i te tunu kai, me kore ra, i te tāmā ki te vai, me roa te manamanatā tupu po‘itirere.
Ka tere atu i te toru ra, teta‘i au ngā‘i i roto i Aoteroa, i te no‘o‘anga vai-kore, i roto i teta‘i tuātau manamanatā tupu po‘itirere. Ka rauka i to‘ou Civil Defence Emergency Management Group, i te tāmanako atu i te ma‘ata‘anga tau kia tāproporo koe.
Kimi‘ia te Civil Defence Emergency Management (CDEM) Group, no to‘ou ‘oire.
Te au ‘iki‘anga no te tāporoporo vai
Ra‘ira‘i ua atu te au rāvenga no te tāporoporo‘anga i te vai no te manamanatā tupu po‘itirere.
- Ka rauka iākoe i te te‘ate‘amamao i ta‘au ‘uā‘orāi mō‘ina vai, ki roto i te au mō‘ina vai-venevene ‘Auraka e tā‘anga‘anga i te au tiāki una, me kore ra, i te au vairanga pēpa-pakari, tei ‘akakī‘ia ana ki te ū. Kare e mā te protein ū, mei roto i teia au vairanga.
- Ka rauka katoa iā koe i te ‘akakī i te au vairanga āiti kirīmi ki te vai. Tāpa‘o‘ia, ma te vai‘o ki roto i te pi‘a ‘akatoka kai. Ka tauturu teia i te ‘ākono‘anga i te kai kia anuanu, me mate te uira, e rauka katoa i te tā‘anga‘anga‘ia ei vai inu.
- E puna vai pu‘apinga katoa ta‘au tāngika vai-vera, e te tāngika vai ‘aremeangiti. Ākapāpu meitaki e, kua tāmou‘ia kia piri-mātūtū to‘ou tāngika vai-vera, e te tāngika vai-‘aremeangiti. ‘Auraka e tā‘anga‘anga i te vai mei roto i to‘ou tāngika vai-‘aremeangiti, me te tā‘anga‘anga vairākau-tāmā ra koe i roto i te ‘aremeangiti.
- Tēnā katoa te au tāngika vairanga vai. Tūkētūkē te ma‘atama‘ata, e te ‘ākara‘anga o te au tāngika vairanga vai. Ui atu ki to‘ou kōnitara ‘oire, me ka anoano‘ia koe kia tāmanako no teta‘i parāni, i mua ake ka tāmou ei i teta‘i tāngika vai ma‘atama‘ata.
Me ka tā‘anga‘anga koe i te vai-ua tei tāporoporo‘ia, ‘akapāpu meitaki kia tāvairākau koe ki te vairākau tāteatea. Me te ‘ēkōkō ra koe i te turanga o te vai, ‘auraka e inu i te reira.
Kimi‘ia te arataki‘anga, no runga i te tāporoporo‘anga i te vai tāngika, kia kore e tākinokino‘ia, pērā katoa, te tā‘anga‘anga‘anga i te au tā‘au vai, ki runga i te kupenga uira, a te HealthEd.
-
Me te te‘ate‘amamao ra koe i ta‘au ‘uā‘orāi au vairanga vai, āru‘ia te au ‘arataki‘anga i raro ake nei.
- Me ‘iki koe i te tā‘anga‘anga i ta‘au ‘uā‘orāi au vairanga, ko te au mōina una vai venevene, te mea pu‘apinga rava atu.
- ‘Auraka e tā‘anga‘anga i te au tiāki una, me kore ra, i te au vairanga pēpa-pakari, tei ‘akakī‘ia ana ki te ū. Kare e mā te protein ū, mei roto i teia au vairanga. Ka tupu te manumanu i roto i teia, me tāporoporo‘ia te vai ki roto‘ia ratou.
- ‘Auraka e tā‘anga‘anga i te au vairanga iō, i te mea e, e teima‘a, e ka nga‘ā.
- ‘Auraka e tā‘anga‘anga i te au vairanga pi‘a-pēpa, no te mea ka riu. Kare teia au vairanga i ‘anga‘ia no te tāporoporo‘anga vai no teta‘i tuātau roa.
- Ka rauka katoa iākoe i te ‘oko i te au vairanga-kai, vairanga-vai, mei ko i te au toa ‘oko ‘apinga no te ‘akapu‘apinga‘anga ngutu‘are, me kore ra, i te au toa ‘oko ‘apinga no te rāvenga pātia‘anga pu‘akapa.
- Tāmā meitaki ia te au vairanga ki te vai vera. ‘Auraka e tā‘anga‘anga i te vai vera-pupū, i te mea e, ka ‘akakino i te mō‘ina.
- ‘Akakī‘ia ki te vai paipa, kia kī, kia māringiringi. Tāru‘ia atu e rima tōpata vai tāteatea ‘aunga-kore, no te ‘okota‘i rīta vai tātakita‘i. ‘Auraka e tā‘anga‘anga i te au vai tāteatea tei ‘akakakara‘ia, me kore ra, tei ‘akakī‘ia ki te ‘apinga tāmā‘u‘ū, e teta‘i ua atu. Ka ‘akamaki teia i te tangata. ‘Auraka e inu, no teta‘i 30 miniti, i muri ake i te tāvairākau‘anga.
- Tāpiri‘ia kia piri meitaki, ki to ratou ‘uā‘orāi pōpani. Matakite kia kore koe e ‘akakino atu na roto i te ‘āmiri‘anga i ā roto i te pōpani.
- ‘Akairo‘ia ki va‘o i te au vairanga, kia kite koe i te rā i ‘akakī ei koe. Tāporoporo‘ia ki roto i teta‘i ngā‘i anuanu, e te pōpoiri.
- ‘Ākara meitaki ia te au mō‘ina na roto i te au 6 marama tātakita‘i. Ka rauka iākoe i te rave i teia, i te tuātau e tauī‘ia ana te ora, no te ‘akaroa‘anga atu i te rā.
- Me kare te vai e mā ana, rīngia ki va‘o, ma te ‘akak‘ī ‘aka‘ōu atu i te au mō‘ina mā, ki te vai mā, e te mea tāteatea (bleach).
- Me ‘iki koe i te tā‘anga‘anga i ta‘au ‘uā‘orāi au vairanga, ko te au mōina una vai venevene, te mea pu‘apinga rava atu.
Te au mō‘ina vai ‘oko
Me ‘iki koe i te ‘oko i te mō‘ina vai no roto i toa, tāporoporo‘ia ki roto i te vairanga piri, i ‘oko‘ia ei. ‘Auraka e vā‘i, kia anoanoa roa koe. ‘Ākara meitaki, ma te mono atu, me tae te rā i ‘akairo‘ia.
‘Akate‘ate‘amamao‘ia to‘ou ngutu‘are tangata
Tei iākoe te ‘akapāpu‘anga e, ka kite to‘ou kōpu tangata i te au mea tau i te rave, tei a kotou pouroa te au rāvenga anoano‘ia. ‘Āru‘ia teia au taka‘i‘anga, i te ‘akate‘ate‘amamao‘anga i to‘ou ngutu‘are tangata.
