Ka tupu te manamantā tupu po‘itirere i teta‘i ua atu taime, pērā katoa i roto i te tuātau pītiniti. Kare koe e kite e, ‘ā‘ea e tupu ei, māri ra, ka rauka iākoe te au rāvenga ‘akate‘ate‘amamao‘anga i ta‘au pītiniti.

Tāpa‘o‘ia te au mea ‘ēkōkō‘ia no ta‘au pītiniti, e ta‘au aronga ‘anga‘anga

Kimi‘ia te au mea ‘ēkōkō‘ia, e ta teia ka rave ki ta‘au pītiniti. Tei roto i te au mea ‘ēkōkō‘ia, te au manamanatā nātura, te au manamanatā tupu po‘itirere no runga i te ora‘anga meitaki, e te kino‘anga o te au mea e tā‘anga‘anga‘ia ana i roto i te ora‘anga tangata.

Me e aronga ‘anga‘anga ta‘au, komakoma atu kia ratou, no runga i to ratou manako, no runga i te au mea ‘ēkōkō‘ia no ta‘au pītiniti.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Business.govt.nz logo

Kare te ‘oko‘anga ‘apinga ‘oko ma‘ata, e te tātā‘anga pēpa kia ma‘ata, te ‘aite‘anga o te ‘ākono‘anga i te katoatoa, kia meitaki te ora‘anga, e kia ponuiā‘au. Ko te ‘āite‘anga rā, koia ‘oki, ko te āru‘anga i te kaveinga tukatau, e te ‘akatomo‘anga mai i te katoatoa i roto i te ngā‘i ‘anga‘anga, ki roto.

Ma‘ani‘ia teta‘i parāni no te manamanatā tupu po‘itirere, no ta‘au pītiniti

E ‘irinaki‘ia ana te au pītiniti, kia vai te‘ate‘amamao no teta‘i manamanatā tupu po‘itirere. I roto i te ma‘ata‘anga o te au manamanatā, kare tatou e kite e, ‘ā‘ea e tupu ei. Inārā, ka rauka ia tatou i te ma‘ani i te parāni, i te ‘akapāpu e, e ponuiā‘au no ta tatou aronga ‘anga‘anga, i te ‘akatopa mai i ta tatou pou‘anga moni, e te rūti‘anga i ta tatou au ‘apinga, e kia rauka ia tatou i te ‘oki viviki ki te pītiniti tei matau‘ia.

E tau kia tāru‘ia te au mea e āru mai nei, ki roto i ta‘au parāni.

  • Te au rāvenga tau no te a‘i, te ngāruerue ‘enua, te tai-‘akakī, e teta‘i atu au manamanatā.
  • Te au ngā‘i putuputu‘anga, te aronga ‘akavā, e te terēni‘anga first aid.
  • Te ‘ārāvei‘anga atu i te aronga ‘anga‘anga, te aronga e ‘oko ana koe i ta ratou ‘apinga, te aronga e ‘oko ana i ta‘au ‘apinga, e te au kāmupani insurance.
  • Teta‘i atu au ‘akateretere‘anga, me kare e rauka iākoe i te tomo atu ki roto i ta‘au au ngā‘i ‘anga‘anga, ta‘au au pēpa, e pērā ua atu.

Komakoma atu ki ta‘au aronga ‘anga‘anga pakipakitai. Kimi atu me ka anoano turu ratou, me tupu ake teta‘i manamanatā tupu po‘itirere. Tāmanako katoa no runga i te mea ka anoano‘ia koe kia rave, i te tauturu‘anga i teta‘i ua atu manu‘iri pakipakitai.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Business.govt.nz logo

Tā‘anga‘anga‘ia te arataki‘anga mei roto i te business.govt.nz. no runga i te au mea tau kia tāru‘ia ki roto i ta‘au parāni‘anga no te manamanatā tupu po‘itirere.

‘Auraka e ‘oro ki va‘o, i roto i teta‘i tuātau ngāruerue‘anga ‘enua

E mea mātakutaku rāi te no‘o‘anga tinamou ki roto i teta‘i ‘are i muri ua ake i teta‘i ngāruerue‘anga ‘enua, inārā, e ponuiā‘au ake te reira, i te ‘aere ki va‘o.

Me tae ki te tuātau ‘akaruke‘anga, ‘apaina ta‘au kiri moni, to‘ou pereue, ta‘au kiri, e te kete rave viviki. Ka kino atu to‘ou turanga, me ‘akaruke koe i teia au ‘apinga. Ko te au ngā‘i āteatea, kare e au ‘are teitei, me kore ra, kare e vaitata ana ki te au niuniu uira, te ngā‘i meitaki rava atu, no te ‘akaputuputu‘anga.

E tangata, te rave ra i te ‘Akatopa, Tāpoki, ma te Mou, ki raro ake i te kaingakai i roto i tōna ‘ōpati

‘Ākono meitaki ia ta‘au aronga ‘anga‘anga

I raro ake i to‘ou turanga ‘ona-‘anga‘anga, te ‘irinaki‘ia ra e, kia ‘ākono koe i ta‘au aronga ‘anga‘anga, tei roto i teia, te ‘ākono‘anga ia ratou i te tuātau e tupu ra, e i muri ake, i te tupu‘anga te manamanatā po‘itirere.

‘Akamata na roto i te‘akaō‘anga i ta‘au aronga ‘anga‘anga, ki roto i te tāpa‘o‘anga i te au mea ‘ēkōkō‘ia, e te ma‘ani‘anga i teta‘i parāni, no te tuātau manamanatā tupu po‘itirere. Komakoma atu kia ratou, no runga i te au mea ka anoano ratou, e to ratou au kōpu tangata, no te tuātau manamanatā tupu po‘itirere.

‘Akapāpu meitaki e, e parāni no te manamanatā tupu po‘itirere i te ngā‘i ‘anga‘anga, ta ta‘au aronga ‘anga‘anga no ratou ‘uā‘orāi, kia kite ratou i ta ratou ka ‘ārāvei atu i te ngā‘i ‘anga‘anga, e teta‘i parāni no te ‘oki‘anga ponuiā‘au ki te kainga.

Ko e laini matutaki ki Fafo

Kimi‘ia te arataki‘anga i roto i te reo Papa‘ā, no runga i te ‘ākono‘anga i te aronga ‘anga‘anga, i muri ake i teta‘i manamanatā tupu po‘itirere.

Document

Pati‘ia ta‘au aronga ‘anga‘anga, kia tātā i teta‘i parāni no te manamanatā tupu po‘itirere no ratou u‘ā‘orāi i te ngā‘i ‘anga‘anga, i te parāni no teta‘i manamanatā tupu po‘itirere i te tuātau ‘anga‘anga.

‘Ōronga‘ia te au mea anoano‘ia ki ta‘au aronga ‘anga‘anga

I roto i teta‘i manamanatā tupu po‘itirere, ka piritia pa‘a ta‘au aronga ‘anga‘anga ki te ngā‘i ‘anga‘anga, me kore ra, kare e rāvenga no te ‘oki‘anga ki te kainga, no teta‘i rā, me kore ra, e tere atu.

‘Akapāpu meitaki, kia rava ta‘au au mea anoano‘ia, no te katoatoa i te ngā‘i ‘anga‘anga, no teta‘i toru rā. Tei roto katoa i teia, te au manu‘iri.

  • Te au ‘are tei kino

    Ka anoano pa‘a koe i te au matatāpoki no te one pue‘u (te taka‘i‘anga P2, me kore ra, te N95), te au ‘a‘aorima ‘anga‘anga, te pare mātūtū, me kore ra, te au ‘apinga ‘anga‘anga mei te kōropa, e te au ‘āmara vāvā‘i.

    Kare te aronga ‘anga‘anga e ‘akatika‘ia kia ‘akaruke i te ‘are

    Ka anoano koe i te kai, e te vai (e toru rīta no te tangata tātakita‘i) no teta‘i toru rā, me kore ra, e tere atu, te au mea no te maki-vaine, e pērā ua atu.

    Kare te aronga ‘anga‘anga e ‘akatika‘ia, kia na runga i ta ratou i mātau, no te ‘oki‘anga ki te kainga

    ‘Umuumu‘ia te aronga ‘anga‘anga, kia ‘akakī i ta ratou au kete rave viviki i te ‘anga‘anga, i te mea ua ake e, ka anoano‘ia ratou i te ‘aere na raro, ki te kainga, me kore ra, ki to ratou ngā‘i ‘akaputuputu‘anga. ‘Akapāpu meitaki e, e au parāni ngutu‘are tangata ta ratou, i roto i to ratou au kōpu tangata.

    Kua kino pakari te tangata

    Ka anoano‘ia pa‘a koe kia ‘ākono i te aronga tei kino pakari, kia tae roa mai te tauturu. ‘Akapāpu meitaki e, e au parāngikete ta‘au, e mea amo tangata, teta‘i first aid kit tei kī, e pērā ua atu.

‘Akatupu‘ia te au piri‘anga taeake ki te taeake

Tomo ki roto i te au pītiniti i roto i to‘ou ‘oire. ‘Akamātau‘ia koe ki to‘ou Chamber of Commerce i roto i te ‘oire, te au putuputu‘anga ‘anga ‘apinga, to‘ou au tangata tupu i roto i te pītiniti, te aronga e tā‘emo‘emo nei i ta‘au pītiniti, e te aronga e ‘oko ‘apinga ana koe. Komakoma atu kia ratou, no runga i ta ratou parāni no te manamanatā tupu po‘itirere, e te parāni no te ‘akapāpu‘anga kia tere ua atu rāi te pītiniti ki mua. I roto i te tuātau manamanatā tupu po‘itirere, ka rauka pa‘a ia kotou i te tauturu atu tauturu mai, kia viviki te ‘anga‘anga i roto i te pītiniti.

Toko tolu e tau kapitiga gahua ne fae fakapuke he tau palana fakatagata ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia

‘Anga‘ia te au parāni pange

‘Anga‘ia teta‘i parāni pange, no te katoa‘anga o ta‘au pītiniti. Tei roto i teia, te aronga ‘anga‘anga, te ‘akakitekite‘anga, te au ‘apinga ko koe te ‘ona, te au manu‘iri, te aronga e ‘oko ‘apinga ana koe, e te au rāvenga ‘oko‘anga atu ki va‘o.

  • Tāpa‘o‘ia te au mea anoano‘ia no te tumu o ta‘au pītiniti, e ta‘au ‘akateretere‘anga, me tupu po‘iterere teta‘i manamanatā.
  • ‘Akapapa‘ia ta‘au au pēpa, ko te ngaro a‘ea te au pēpa mua.
  • Kia rauka iākoe i te ‘ārāvei atu i ta‘au aronga ‘anga‘anga, e te aronga e ‘oko apinga ana koe.
  • Vāito‘ia ta‘au au turanga pange, ko te ngaro/kino a‘ea te au turanga mua.
Ko e laini matutaki ki Fafo

Āru‘ia te ‘akapapa‘anga ‘anga‘anga a te Shut Happens, i roto i te reo Papaā, i te ‘anga i te au parāni pange no ta‘au pītiniti.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Business.govt.nz logo

No te vai te‘ate‘amamao‘anga no teta‘i ua atu tū tāmanamanatā‘anga, te Continuity and contingency planning. Tā‘anga‘anga‘ia te business.govt.nz step-by-step guide, no te ‘akatanotano‘anga i ta‘au parāni. E mea pu‘apinga rava atu, kia ‘autū ta‘au pītiniti.

Ma‘ani‘ia teta‘i parāni no ta‘au pāma, me kore ra, mānga pāma

Ka anoano‘ia te au ‘oire tangata i va‘o, te au pītiniti, e te teta‘i ua atu, kia ‘akatanotano, e te patu kia mātūtū, no te au manamanatā tupu po‘itirere.

Tei iākoe te ora‘anga o ta‘au au ‘ānimara. Ka anoano‘ia koe kia tāru atu ia ratou ki roto i ta‘au parāni‘anga, e te te‘ate‘amamao‘anga, no te manamanatā tupu po‘itirere. Me kare koe e parāni no ratou, ka ‘ēkōkō‘ia to ratou ora‘anga.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Ministry for Primary Industries logo

E arataki‘anga ta te Manatū Ahu Matua (MPI) no runga i te te‘ate‘amamao‘anga i teta‘i parāni, no ta‘au au ‘ānimara Tei roto i te reira te au ‘akapapa‘anga no te au rāvenga kia rave‘ia, no te au tū ‘ānimara, e te au manamanatā tupu po‘itirere tūkētūkē. ‘Anga‘anga na roto i te au ‘akapapa‘anga no te au rāvenga kia rave‘ia, i te ‘akatupu‘anga i ta‘au parāni.

Te‘ate‘amamao‘ia koe

Te vai nei te au taka‘i‘anga māmā ua, te ka rauka iākoe i te rave, i te ‘akapāpu kia papa koe, e to‘ou kōpu tangata.