Ra‘ira‘i ua atu te au tu manamanatā tūkētūkē, i roto i Aotearoa. Kimi‘ia no runga i teta‘i atu au manamanatā, e te aronga ‘aka‘aere i te reira.

Ko‘ai mā te aronga ‘aka‘aere i te au manamanatā kē atu?

E ‘anga‘anga ta‘okota‘i ana te au tu turanga tauturu, i te ‘akateretere i te au manamanatā tupu po‘itirere, e te ‘ākono i te tangata kia vai ponuiā‘au. Tei runga i te tu o te manamanatā, me kore ra, te manamanatā tupu po‘itirere, te turanga te ka ‘akateretere i te ‘oro‘oro‘anga.

Ka anoano‘ia teta‘i atu ‘akateretere‘anga na roto i te au turanga tauturu tūkētūkē, no te teta‘i au manamanatā tupu po‘itirere. Me tupu teia, ‘akakite‘ia teta‘i manamanatā tupu po‘itirere no te ‘oire, me kore ra, no te basileia.

Te maki toto‘a‘ia na roto i teia nei ao

E tupu ana te maki toto‘a‘ia na roto i teia nei ao, me toto‘a viviki ia teta‘i manumanu, na roto i teta‘i basileia, me kore ra, i te ma‘ata‘anga o te au basileia o teianei ao. Me tupu teia, ka maki kino te ma‘ata‘anga ia tatou.

Ko te Marae Ora te turanga arataki i te parāni‘anga, e te rave‘anga i te au rāvenga no te maki toto‘a‘ia na roto i teia nei ao, i roto i Aotearoa.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Ministry of Health logo

Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga no runga i te au toto‘a‘anga o te flu, ki runga i te kupenga uira, a te Marae Ora.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Te Whatu Ora logo

Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga ‘ōu rava atu, no runga i te COVID-19, ki runga i te kupenga uira a te Te Whatu Ora.

Te a‘i

Me kite koe i te aua‘i, me kore ra, i te a‘i, e te ‘irinaki ra koe e, e turanga ‘ēkōkō no te ora‘anga tangata, me kore ra, no te kainga, tāniuniu‘ia te numero 111, ma te pati viviki atu no te ‘Fire’.

Ka rauka te ‘anga‘anga a te tangata i te ‘akamata i te a‘i. Teia te au ‘ākara‘anga, te māringakore o te a‘i, i te tuātau pātia‘anga pū‘ākapa, te tungitungi‘anga paura, te ta‘u tītā, te ta‘u a‘i, me kore ra, te ta‘u‘anga ma‘ata i va‘o ake i te ‘oire, tei pa‘aruā. Ko te au mōtoka tei ū i te tuātau manamanatā tupu po‘itirere, te au niuniu uira tautau, me kore ra, te au niuniu uira motumotu, katoa teta‘i au mea ‘akatupu putuputu i te a‘i. Pērā katoa te au korapa‘anga mei ko i te pākoti-tītā, me kore ra, i te au tumu ‘ava‘ava.

Na te Whakaratonga Iwi te ‘anga‘anga pāruru i te a‘i, te au rāvenga, e te tāmate‘anga.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Fire and Emergency New Zealand logo

Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga no runga i te turanga ponuiā‘au o te a‘i, ki runga i te kupenga uira, a te Fire and Emergency New Zealand.

Te tuātau marō

Me kua tukia to‘ou ngā‘i e teta‘i tuātau marō, ‘ārāvei atu i to‘ou kōnitara ‘oire, no teta‘i atu ‘akakitekite‘anga.

Ka tupu te tuātau marō, me kare e rava ana te vai i roto i teta‘i ngā‘i, e ka manamanata te ta‘anga‘anga‘anga i te vai, e ka kake te ‘irinaki‘anga e, ka kā te a‘i.

Na te Manatū Ahu Matua e ‘aka‘aere ana i te tu o te au tuātau marō.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Ministry for Primary Industries logo

Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga, e te au rāvenga tauturu no runga i te tuātau marō, ki runga i te kupenga uira a te Manatū Ahu Matua.

Te au rāvenga ‘apa, e te vinivini

Taniunui ua atu rāi i te numero 111 me te ‘irinaki‘ia ra e, ka mate teta‘i, me kore ra, ka kino te kainga.

E basileia ponuiā‘au a Aotearoa, māri ra, ka tukia rāi tatou ki te au rāvenga ‘apa, e te vinivini. E mea pu‘apinga kia matakite koe, i te ‘ākono iākoe ‘uā‘orāi.

E tauturu ana te ‘Akavā o Aotearoa, i roto i te au tū manamanatā tupu po‘itirere, e te au turanga pāruru i te basileia. Tei a ratou te rima o te ture, e te pāruru‘anga i te au rāvenga ‘apa. Na ratou katoa e ‘ākono ana, kia vai ponuiā‘au te ‘iti tangata.

Tāniuniu‘ia te numero 105, no te ripōti atu i te au manatā tei tupu takere, e kare e anoano viviki i te tauturu a te ‘Akavā.

Ko e laini matutaki ki Fafo
New Zealand Police logo

Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga no runga i te au mea taukore, e te tāmātakutaku tangata, ki runga i te kupenga uira, a te New Zealand Police.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Escape Hide Tell logo

Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga no runga i te kite‘anga, e te ripōti‘anga, i te au ‘ākono‘anga ‘ēkōkō‘ia, ki runga i te kupenga uira a te New Zealand Police. Tāmou kia kite koe i ta‘au ka rave, ko te ‘ē ua ake e, ka tā‘ī‘ī koe ki roto i teta‘i tamaki‘anga tāmātakutaku, me kore ra, i teta‘i atu rāvenga taukore mei teia.

Te au manumanu-kino, e te au maki, o te ‘ānimara, e te au mea tanu

Na te Manatū Ahu Matua, e arataki ana i te turanga biosecurity o Aotearoa. Tei roto i teia, te au rāvenga, me toto‘a‘ia te au manumanu-kino, e te maki o te ‘ānimara, e te au mea tanu.

Na te Manatū Ahu Matua katoa, e arataki ana i te turanga ponuiā‘au o te kai i roto i Aotearoa. E pāruru ana ‘aia i te ora‘anga meitaki o te ‘iti tangata i konei, e i te ‘enua-i-tai.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Ministry for Primary Industries logo

Kimikimi‘ia teta‘i atu, no runga i te New Zealand’s biosecurity system, ki runga i te kupenga uira, a te Manatū Ahu Matua.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Ministry for Primary Industries logo

Kimikimi‘ia teta‘i atu, no runga i te New Zealand’s food safety system, ki runga i te kupenga uira, a te Manatū Ahu Matua.

Te au ‘apinga kino/poitini

Ko teta‘i ua atu ‘apinga, me kore ra, vairākau tei roto te au mea te ka ‘aruru, ka kā, ka akapakari atu te kā, takino'anga, me kore ra, ka poitini i te ao, te ‘āite‘anga o te au ‘apinga kino/poitini.

Ko te Whakaratonga Iwi, te turanga arataki i te au manamanatā tupu po‘itirere no te au ‘apinga kino/poitini.

Ko e laini matutaki ki Fafo
Fire and Emergency New Zealand logo

Tāmou‘ia teta‘i atu no runga i te au ‘apinga kīkino, ki runga i te kupenga uira, a te Fire and Emergency New Zealand.

Ko e laini matutaki ki Fafo
WorkSafe New Zealand logo

Kimi‘ia te ‘akakitekite‘anga, e te arataki‘anga, no runga i te ‘anga‘anga‘anga ki roto i te au ‘apinga kīkino, ki runga i te kupenga uira, a te WorkSafe.

Te au tu manamanatā

Ra‘ira‘i ua atu te au manamanatā nātura, i roto i Aotearoa. Kimi‘ia te au rāvenga tau, i mua ake, i te tuātau e tupu ra, e i muri ake, i teta‘i ua atu tu manamanatā tupu po‘itirere.